Wind- en waterhozen

^{Een waterhoos voor de kust van Castricum op 9 juli 2007, gefotografeerd door Ingrid Pasman}

Een windhoos is bekend als een slurf onder een wolk. Deze ontstaat door een sterke roterende of draaiende luchtbeweging die als een soort stofzuigerslang onder de wolk hangt. De wolk is daarbij snel aan het groeien door flinke temperatuur en vochtigheidverschillen tussen aarde en hogere luchtlagen. In de slurf heerst onderdruk. Daar is het windstil. Er omheen bevindt zich een sterk ronddraaiende, opstijgende wind. Het is deze wind die flinke schade aan kan richten.

Ontwikkeling
In eerste instantie toont de wolk aan de wolkenbasis een scherpe trechtervormige uitzakking. Dit noemen we een tuba (trechterwolk). De slurf wordt zichtbaar doordat waterdamp condenseert. Meestal blijft het hierbij.

Wanneer de kracht groter wordt, wordt de slurf langer en raakt deze de grond of het water. Zodra iets van het aardoppervlak wordt opgezogen, draaien deze deeltjes mee in de slurf de wolk in. Daarbij kunnen de hozen zowel links als rechtsom draaien.

De hozen treden op in de gedeelte van de wolk waar de lucht stijgt. Dat is doorgaans aan de zijkant van een wolk. In elk geval nooit op een plek waar het regent of waar windstoten voorkomen.

Waterhoos
Wanneer boven zee water wordt opgezogen spreekt men van een waterhoos. Een waterhoos is nog duidelijker zichtbaar, omdat een kolom van water tussen zee en wolk hangt. Zeer sterke windhozen komen voor bij buiencomplexen.

In de volksmond worden deze wel tornado's genoemd. Deze benaming komt uit de V.S. Daar heten alle windhozen "tornado". Ze worden ingedeeld in verschillende klassen. In Nederland noemen we alleen de zwaardere windhozen een tornado. Tornado's komen in Nederland enkele keer per eeuw voor. Windhozen meerdere keren per maand.

Na de windhoos in Weurt (omgeving Nijmegen) zaten de glasscherven van een kas in het rieten dak van een boerderij. -Zomer 2001-

Voorkomen
Wind- en waterhozen komen vooral voor in augustus en september aan de kust en op de Wadden. Het beste tijdstip om ze waar te nemen is dan tussen 10.00 en 15.00 uur. Ze zijn uitsluitend zichtbaar onder wolken die flink de lucht in groeien. Dit zijn vaak Cumulus Congestus (grote stapelwolken) of Cumulonimbuswolken (aambeeldwolken/onweerswolken). De wind- en waterhozen hangen dus samen met onstabiel weer. Meestal is er in de bovenlucht flinke koude aanwezig en is de maximumtemperatuur aan het aardoppervalk dan zo'n 17 tot 20 graden.

Hozen hebben een voorkeur voor dagen met weinig wind. De wind komt meestal uit het zuidwesten tot noordwesten. Een enkele keer komen wind of waterhozen in de winter voor, maar de voorkeur is voor de nazomer en het begin van de herfst. Plaatsen in Friesland of Noord- en Zuid-Holland lopen het meeste risico dat een waterhoos aan land komt en schade veroorzaakt.

Andere minder vaak voorkomende windhozen trekken met koufronten mee die een eind maken aan een warme periode. Dergelijke windhozen kunnen behoorlijke schade veroorzaken, zoals in Chaam, Borculo en Tricht is gebeurd. Deze zwaardere exemplaren komen ook meer in het binnenland voor, maar zijn behoorlijk zeldzaam.

Wanneer een windhoos voorkomt, is er een grote kans dat elders in de wolk gelijksoortige verschijnselen zichtbaar worden. Soms in de vorm van tuba-uitstulpingen, soms door het tegelijkertijd optreden van een tweede of derde windhoos.

Windstoten niet verwarren met windhozen
Windstoten worden vaak verward met windhozen. Bij windstoten is sprake van een dalende luchtstroom, bij windhozen is sprake van een sterkte roterende stijgende luchtstroom.

Ondanks het verschil is de schade van een windstoot (microburst) of een flinke windhoos nauwelijks te onderscheiden. Alleen goed onderzoek leert dat bij een windhoos sprake is van een schadespoor en bij windstoten vaak van schadeplekken, veelal naast elkaar. Lees ook de weerinfo over downbursts.

Relevante links:
Tornado's
Stofhozen
Windstoten
Downburst
Merkwaardige hooswaarnemingen

Windhozen in Nederland:
Windhoosreportage Gaasterland 13 juli 2001*
Windhoosreportage Noord-Groningen 29 april 2002*
Windhoosreportage Hoogeveen 26 september 2002*
Windhoosreportage Alphen aan de Rijn 27 september 2002*
Waterhoos Den Helder 9 juli 2007
Waterhoos Castricum 9 juli 2007

(links met een sterretje zijn alleen voor ingelogde bezoekers toegankelijk)