Winterbulletin

Het winterbulletin is op deze pagina te lezen. Op onregelmatige momenten verschijnt een bulletin. Bij naderend schaatsweer en tijdens een schaatsperiode vaker.
Neem ook een kijkje bij historie. Een fraai overzicht van diverse koude winters.

Zie ook de winterverwachting.

Zie ook het laatste weernieuws en sneeuwhoogte voor de Alpen.

Winterbulletin 6 (10-1-24) door Cees van Zwieten

Kort bezoek van Thialf

Prachtig winterweer zoals we dat lang niet gehad hebben: matige vorst in de nacht en vroege ochtend, in de middag rond 0 bij zonnig weer en inmiddels niet al te veel wind meer. Op veel ondiep water is geschaatst vandaag. Ik kom daar zo op terug. Nog steeds hebben we te maken met een oostelijke stroming die koude en droge lucht aanvoert. Afgelopen nacht was er matige vorst, met name in de nanacht. Bij een doorstaande matig oostenwind heeft dat het aanwezig ijs flink doen aangroeien. Op dit moment, bijna half elf in de avond is de temperatuur al weer gedaald tot waarden tussen -4 en -6 in een groot deel van het land. Morgenochtend zullen de thermometers waarden aanwijzen tussen -5 en -9, uitgezonderd een kuststrook waar de temperatuur iets hoger ligt.

Het voor ons belangrijke hogedrukgebied heeft zijn kern inmiddels teruggetrokken naar het gebied iets ten noorden van Schotland. De komende twee etmalen zal het verder wegzakken naar het zuidwesten. Intussen is de druk boven Scandinavië aanzienlijk gedaald, waardoor de weg vrij komt voor zachtere lucht vanuit het noordwesten. Deze lucht is bovendien aanzienlijk vochtiger waardoor het voor het gevoel ander weer wordt, ook al is overdag de temperatuur maar een paar graden hoger. In het weekend gaat het hogedrukgebied verder aan de wandel in de richting van Groenland. Een interessante beweging omdat een westcirculatie daardoor volledig is uitgeloten. Een hogedrukgebied bij Groenland kan bovendien koude lucht uit de poolstreken in beweging zetten naar het zuiden. In hoeverre  deze koude lucht ons bereikt is nog afwachten. Algemeen gesproken is de verwachting dat de temperatuur na het weekend weer iets omlaag gaat met kans op winterse neerslag. Op korte termijn dus geen uitzicht op serieuze vorst, wel op vuil winterweer.

Schaatsen dus vandaag op ondiep water. De ijsbaan van IJsclub Vlietland was vandaag open met ijs dat inmiddels ruim voldoende dikte had, gemiddeld ongeveer 6 cm. Op veel ondiep water, ondergelopen weilanden e.d. zal dit zo’n beetje hetzelfde zijn geweest. Op dieper water is het ijs nog onbetrouwbaar en voor morgen kunnen we niet veel meer verwachten. Als je ter plaatse weet waar op dinsdag al ijs heeft gelegen, op niet te diep water, dan zou het kunnen. De ijspluimen geven echter in principe voor het midden van het land geen ruimte voor voldoend ijs morgen. Het KNMI komt, op water van 2 meter diepte tot 3 cm. Weerplaza gaat uit van 1 meter diep water en komt nog tot 4 centimeter. Aangetekend dat Weerplaza voor het oosten van het land 6 cm aangeeft. Daar zijn de mogelijkheden beter, maar het blijft oppassen. Ga niet alleen het ijs op, neem touw en ijspriem mee als je op dieper water schaatst en kijk uit voor voormalige windwakken.

Voor morgen, vrijdag 11 januari, is de verwachting dat vanuit het noordwesten de dooi invalt. Dat betekent stijging van temperatuur en stijging van de luchtvochtigheid. Zodra het ijs nat begint te worden is het over en uit met schaatsen, want dan begint de afsmelt. Houd dit dus in de gaten, want eenmaal begonnen zal de dooi nog iets toenemen. In de ochtend zal de dooi-inval plaats vinden in het noordwesten van het land en deze zal zich vervolgens uitbreiden naar het zuidoosten. In het zuidoosten van het land lijkt de dooi nauwelijks effect te heb overdag. In het midden van het land treedt de dooi in de loop van de middag in.

Daarna is het voorlopig uit met de pret. We nemen afscheid van Thialf die ons slechts met een kort doch aangenaam bezoek vereerde. Voorlopig is hij even weg. Komt hij terug deze winter? Daarover laat hij zich slechts uit in een gemompel (hmm ik zie wel, hmm, zou kunnen). We wachten af, want de winter is nog lang.

 

Winterbulletin 5 (9-1-24) door Cees van Zwieten

Koude dagen

Matige vorst stond er op het menu voor de afgelopen nacht. Dat viel een heel klein beetje tegen, maar toch was het een groede vriesnacht met minima van -4 in het westen tot -6 of -7 in het oosten. De ijsvorming was navenant. Vandaag overdag temperaturen die op de meeste plaatsen iets onder 0 blijven, waarbij de ijsvorming dankij de wind en de droogte van de lucht overdag gewoon doorgaat, zij het in een lagere versnelling. Voor zover ik nu het overzicht heb, zou er op verschillende plaatsen op zeer ondiep water geschaatst kunnen worden vandaag. Met name geldt dat voor het oosten van het land waar vandaag ook de eerste schaatsmarathon op natuurijs plaats zal vinden. Natuurijs is een betrekkelijk begrip, want het gaat over een opgespoten baan. Of het vandaag al gelukt is op natuurijsbanen, waar de diepte ook gering is, is mij op dit moment niet bekend. IJsclub Vlietland bij Schipluiden is er bijna aan toe en zal morgen waarschijnlijk open gaan; vanochtend het de baan 32 tot 37 mm ijs.

Wat de verwachting voor de komende dagen betreft moeten we kijken naar de verandering van de stroming die op donderdag 11-1 gaat plaats vinden. Onder regie van een hogedrukgebied ten noordwesten van Schotland komt iets zachter en veel vochtiger luchtmassa vanaf de Noordzee naar ons toe. Het hangt van de plaats in het land af in hoeverre die dooi serieus invloed krijgt op donderdag. In het noordwesten komt de temperatuur in de ochtend boven 0 en stijgt naar een graad of 5 of 6. In het midden treedt de dooi waarschijnlijk  rond het middaguur in en loopt het kwik op tot een graad of 3. Het zuidoosten is het beste af: daar is de temperatuurstijging het kleinst, tot iets boven 0. Van belang is de vochtigheid. In het midden is de verwachting dat dauwpunt in de middag naar waarden rond 0 stijgt. Dan is er sprake van serieuze dooi.

Kan er geschaatst worden? De verwachting was nauwelijks anders dan die uit de vorige bulletins. Wel heeft Weerplaza een aanpassing gemaakt die er op neer komt dat in het midden en oosten van het land de ijsdikte zou kunnen oplopen tot 6 cm. Die 6 cm lijkt voldoende voor wat groter schaatsijs, maar houd wel in de gaten of er windwakken zijn of zijn geweest. Echt betrouwbaar zal het ijs niet zijn. Voor het westen ziet het er minder goed uit met een verwachting van ongeveer 4 cm ijs. Met deze koude dagen met een gemiddelde van ongeveer -3 en een lekker windje moet dat minimaal haalbaar zijn. We zullen vanavond zien of het KNMI de ijspluim nog aanpast op basis van de EC-run van 12 uur.

Op lange termijn bijven we in de modellen een Groenland-hoog zien, dat een westelijke circulatie blokkeert. Kou gaat dan weer over Scandinavië en Rusland naar het zuiden stromen. Voor ons is er grote onzekerheid wat dat gaat betekenen. Signalen voor serieus winterweer kan ik er nog niet in zien, maar wat niet is kan komen als alles weer eens een keer gunstig valt. Ik heb nog serieuze hoop op een tweede fase van de winter.

 

Winterbulletin 4 (8-1-24) door Cees van Zwieten

Genieten en geduld hebben

De kou is binnen. De afgelopen nacht en ochtend kwam de temperatuur in het hele land onder 0, van -0,2 op Terschelling tot ruim -4 in Gelderland. De laagste waarden werden rond middernacht of iets daarna bereikt. In de loop van de avond en nacht schoof wat bewolking het land binnen, waaruit wat lichte sneeuw viel. Dit hangt waarschijnlijk samen met het binnentrekken van een bel met koudere lucht. In deze lucht zal het vandaag vrijwel overal blijven vriezen, mat maxima tussen -2 en 0. De eerste ijsdag dus op veel plaatsen. Dat is het begin van een korte vorstperiode die donderdag al weer op zijn eind gaat lopen door aanvoer van geleidelijk vochtiger en minder koude lucht vanaf de Noordzee. Dan zal er wel overal ijs liggen maar over de dikte op diep water hoeven we ons weinig illusies te maken. Intussen is het wel leuk om te zien dat opgespoten ijsbanen vanochtend al open waren; enig ijsvertier is er dus al!

Het hogedrukgebied dat ons de noordoostelijke stroming bezorgt, is nu boven Scandinavië vrij goed ontwikkeld waarbij de druk in de buurt van Italië laag is. Het is wel een situatie uit het boekje met transportkou, zij het niet van de heftigste soort. Heftig was het aan het begin van februari 1956, toen de druksystemen krachtiger ontwikkeld waren en de voorgeschiedenis perfect was. Dat leverde toen een dag op met een gemiddelde van -14 in het midden van het land met strenge vorst in de middag. Nu niets van dit spektakel: de vorst valt in zonder extreme waarden maar wel met tenminste 1 ijsdag. Op de korte termijn zullen we zien dat het hogedrukgebied in Scandinavië minder krachtig wordt en dat de kern in de richting zich van Schotland verplaatst. Daarmee komt een noordelijke stroming tot stand, met de genoemde temperatuurstijging als gevolg. Op donderdag worden een maximum van ongeveer +5 verwacht, in het zuidoosten van het iets lager.

De komende dagen zal de ijsvorming tot stand komen of zich, op zeer ondiep water, verder ontwikkelen. De komende nacht naar dinsdag zal het op de meeste plaatsen matig vriezen en morgen beleven we met maxima net iets onder 0 een ijsdag. De aangroei van ijs kan vlot gaan, met de wind misschien als een factor die het plaatselijk bemoeilijkt. Ook de nacht naar woensdag wordt koud met meest matige vorst. Woensdag en donderdag zal het ijs hier en daar dik genoeg zijn om te schaatsen, maar dan uitsluitend op slootjes en ander ondiep water. Ook de ijsbaan Vlietland bij Schipluiden maakt een goede kans; vanochtend werd daar al 10 mm ijs gemeten. Dieper water, zoals grotere vaarten, zullen niet ver genoeg komen met de ijsvorming. Zowel het KNMI als Weerplaza geven aan dat 4 cm het maximaal haalbare is. En dan spreken we nog niet over plekken waar het door de wind iets langer heeft open gelegen. Kortom, de schaatsers moeten geduld hebben. Op langere termijn is de trend dat de temperatuur onder normaal blijft, maar voor een nieuwe vorstperiode is er nog geen aanwijzing. Laten we intussen even genieten van dit mooie winterweer en waar mogelijk een paar slagen op natuurijs maken.

Winterbulletin 3 (4-1-24) door Cees van Zwieten

Binnensijpelen

Is er vandaag nieuws? Wat betreft de verwachting op de korte termijn nauwelijks. Op de lange termijn, hoe onzeker ook, is er wel iets nieuws te melden. Dat komt zo meteen. Eerst de situatie van nu. Terwijl alle winterliefhebbers reikhalzend uitkijken naar de naderende weeromslag is het nog steeds heel nat. Vanmiddag was ik even op ons volkstuincomplex en wat ik daar zag sloeg alles wat ik in het verleden gezien heb. Enkele paden over vele meters ondergelopen; sommige tuinen waren veranderd in een grote vijver. Op onze eigen tuin een verzopen gedeelte op een schaal die ik in al die jaren, inmiddels 14, nooit zo gezien heb. En dat zijn dan de kleine probleempjes van de hobbyist. In heel Noordwest Europa kampen we met wateroverlast, overstromingen en dijken die ernstige aandacht nodig hebben. Ik denk dat we althans in Nederland het ergste gehad hebben, mede door het min of meer wegvallen van de wind, die hier en daar de problemen vergrootte.

Johan Effing, de weerman uit Twente, placht te zeggen: eerst moet de Dinkel overstromen, dan kan het gaan vriezen. Welnu, aan die voorwaarde is nu wel voldaan. Nog twee dagen en dan is de regen eruit geperst, tussen twee hogedrukgebieden. Wat dat betreft is de verwachting hetzelfde als gisteren. Maandag ligt de kern van een hogedrukgebied bij zuid Noorwegen en staat er bij ons een noordoostelijke stroming. Bijna onveranderd is ook de verwachting van een paar dagen met minima tussen -5 en -8 bij maxima rond het vriespunt. De laatste verwachting is weer een tikje gunstiger voor donderdag, maar op die termijn is de onzekerheid te groot om er serieus rekening mee te houden. Op langere termijn is de tendens het aanhouden van temperaturen onder normaal, voorlopig zonder serieuze vorst. Zowel het Amerikaanse als het Europese model opteren voor de ontwikkeling van een krachtig hogedrukgebied boven Groenland. Dat kan van belang zijn voor ons weer en een relatief koud scenario prolongeren.

Op dit moment hebben we te maken met een kleine depressie bij het nauw van Calais. Aan de noordoostkant hiervan sijpelt in het noordoosten al koudere lucht ons land binnen met ongeveer 2 graden in Groningen. In het zuidwesten ligt de temperatuur op 7 tot 8 graden. De kleine depressie trekt in de richting van ons land. De tweedeling zal daardoor morgen blijven met zuidwestelijke wind in een groot deel van het land en oostelijke wind in het noorden. Zondag draait de wind in het hele land en stroomt met noordoostelijke wind de koude lucht binnen.

Wat betreft het ijs: de ijsmodellen komen nog niet verder dan 4 tot 5 cm op dieper water (1 à 2 meter), in het midden van het land donderdag te bereiken. Op Zeer ondiep water ontstaat allicht eerder een ijsvloertje. even wachten voor het grote schaatswerk dus. Maar het begin is er waarmee we een buitengewoon natte en ook zachte periode gaan afsluiten.

Winterbulletin 2( 3-1-2024); door Cees van Zwieten

Echte kou?

Het is even stil geweest bij het Winterbulletin. Natuurlijk zou er wel iets te melden zijn geweest over de ontwikkelingen, maar ik gaf er de voorkeur aan even te wachten tot er echt duidelijke ontwikkelingen zijn. Gisterenochtend vroeg een schaatsmaat op de ijsbaan in Rotterdam aan mij hoe groot ik de kans achtte dat we op natuurijs gaan schaatsen; mijn antwoord was : meer dan 50%. Zeker voor de korte en middellange termijn zag ik nog veel onzekerheid en wat betreft de lange termijn: ik hoop op schaatsijs en ben in dat opzicht gematigd positief. Dat klinkt heel voorzichtig en dat houd ik nog even zo.

In de media wordt al gesproken over schaatsen in het weekend. Ik vind dat heel voorbarig (tenzij een ondergelopen weilandje wordt bedoeld) vanwege de nog slechts lichte nachtvorst boven water dat nog moet afkoelen voordat er werkelijk solide ijsvorming kan optreden. De ijspluim van het KNMI laat dat ook zien. Ik kom daar later in dit bulletin nog op terug. Maar er is toch belangwekkend nieuws: die schier eindeloze periode van nat, zacht en somber weer zal tot een eind komen en vervangen door een winters weertype met veel meer zon, lagere temperaturen met mogelijk matige vorst in de nacht. En dat is op zich een enorme vooruitgang.

Laten we eens zien wat de situatie is. De stroom van depressies wordt eindelijk gestopt door hogedrukvorming op de oceaan. Donderdag en vrijdag ontwikkelt zich een krachtige rug van hoge druk ten westen van de Britse Eilanden. In het weekend zet deze rugvorming door in noordelijke richting waarbij tussen IJsland en Schotland een hogedrukgebied ontstaat dat zondag verbinding maakt met een hogedrukgebied boven Scandinavië. Maandag zal de kern hoogst waarschijnlijk boven zuid Noorwegen liggen. Deze ontwikkeling gooit de circulatie boven west Europa geheel om. Er ontstaat een oostelijke tot noordoostelijke stroming waarmee koude lucht uit Rusland en het Oostzeegebied in beweging komt naar ons land. Het is niet de koudste luchtsoort die wij ons zouden wensen maar toch voldoende koud om ons enkele dagen lichte tot matige vorst in de nacht en ochtend te geven. Overdag zal de temperatuur het vriespunt bereiken of nipt daarboven komen.

Een kleine slag om de arm is wegens de onzekerheid in de verwachting noodzakelijk. 

Voor de komende drie dagen staat vast: het weer gaat omslaan en er komt geleidelijk een noordoostelijke stroming tot stand waarmee lucht aangevoerd wordt met temperaturen die een slordige 10 graden lager liggen dan wat we de laatste tijd gewend zijn. Zaterdag wordt het droog .

De drie dagen daarna: Vanaf zondag zal er meer zon zijn. De temperatuurverwachting is niet helemaal zeker; waarschijnlijk gaat het zondagavond vriezen.

De trend is dat de oostelijke tot noordoostelijk stroming doorzet en ons een paar mooie winterdagen bezorgt, met in het oosten van het land tot -8 in de nacht en ochtend.

Vanaf woensdag is de verwachting onzeker. Voorlopig reken ik nog niet op echt doorzetten van de vorst.

We hopen als schaatsliefhebber allemaal op weer eens iets moois deze winter. Komt dat er ook? De komende week maakt januari een gunstige start zonder dat ik nog van “echte kou” zou spreken. Voor de ijsvorming zitten we met het nadeel dat het water op dit moment nog een vrij hoge temperatuur heeft. De ijspluim van het KNMI geeft op dit moment water van 8 graden aan. Op water van 2 meter diep, waarvoor deze pluim geldt, zal pas dinsdag het nulpunt bereikt worden. Over de ijsvorming daarna maken we ons nog geen illusies: de 4 centimeters die worden berekend zijn op dit moment nog heel onzeker. Het hele proces zal op ondiep water sneller gaan: op ondergelopen weilandjes is zondag of maandag te schaatsen. Ondiepe slootjes dinsdag. Dieper water blijft voorlopig onbereikbaar. Morgen kijken we een dag verder en zullen we zien of Thialf ons gunstig gezind is of niet.

Winterbulletin 1 (30-11-2023); door Cees van Zwieten

Vroege kou

Hoe vergaat het jullie, winterliefhebbers? Het gaat toch weer kriebelen. Wat wordt het voor een winter? Gaan we weer een winter tegemoet met weinig sprekend winterweer en geen of nauwelijks schaatsvertier? Of gaat het weer een keer lukken? De ontwikkelingen van de afgelopen maand geven in ieder geval hoop, door de doorgaande temperatuurdaling van de afgelopen weken en zelfs vandaag de eerste regionale ijsdag in het noordoosten van het land. Een beetje sneeuw was er ook in delen van het land. De winter lijkt er weer eens vroeg bij te zijn.

Als we de laatste 10 jaar overzien, dan was het karig gesteld met ouderwets winterweer. Dat ligt natuurlijk wel in de lijn van de opwarming. De winters van 14 , 15 en 16 gingen zowat ongemerkt voorbij. De winter van 17 leverde een korte vorstperiode waarin ik geschaatst heb in het oosten van het land. In 18 hadden we die hevige kou met wind in de laatste dagen van februari en de eerst dagen van maart. Toch weer even op de schaats, wakken omzeilend en veel klunend vanwege open liggend water in de Alblasserwaard. Toen weer even niets en in 21 die prachtige week in februari met veel sneeuw en matige tot strenge vorst in de nachten. En tenslotte 2023 met een rommelige vorstperiode in december met een beetje schaatsijs.

Wat mij voor dit jaar positief stemt is de neiging van depressies om een zuidelijke baan over Europa te kiezen. Soms zuidelijk van ons land en soms over ons land en de Noordzee naar het oosten. In Scandinavië heerst al weken winterweer en midden en Oost Europa hebben hun portie winter en winterongemakken nu ook binnen. Bij ons liggen op dit moment de temperaturen behoorlijk onder normaal, met als gevolg de genoemde winterse verschijnselen. Dankzij de lage instraling van de zon kan de temperatuur zo maar een groot deel van de dag laag liggen, met  winterse mist tot gevolg. Aan wintersfeer wat dat betreft geen gebrek.

De huidige situatie kenmerkt zich door een lagedrukgebied van de Golf van Biskaje tot in west Rusland. Daartegenover zien we een hogedrukgebied boven Groenland. Over west Europa wordt daardoor koude poollucht (maritiem arctische lucht) naar het zuiden getransporteerd. Aanvoer van zachte lucht over Europa is daardoor vooralsnog niet aan de orde. Het vrij koude weer kan zich daardoor bij ons nog een paar dagen handhaven. Op middellange termijn, van ongeveer een week, zal de stroming iets gewijzigd worden door het opdringen van een depressie die vanaf de oceaan richting Britse eilanden gaat koersen. Vooraf tekent GFS (Amerikaans model) een venijnige kleine stormdepressie in op donderdag 7 december. De grote depressie die daar achter zit, gaat mogelijke een zuidwestelijke stroming op gang brengen. In welke mate dit doorzet is onduidelijk.

Scandinavië en Noord Rusland blijven in de winterkou met temperaturen ver onder 0, tot -30 overdag in Lapland. Deze kou wordt heviger en zal zich volgens ECMWF uitbreiden richting Polen. GFS ziet dat scenario niet en laat de kou verder teruggedrongen worden naar het noordoosten. Voor ons betekent dit hoogstwaarschijnlijk vlees-noch-vis-weer na het weekend. Niet zacht maar zonder winterkou.