Klimaat informatie over Nederland
Inleiding
In Nederland wordt dagelijks veel gesproken (en gemopperd) over het weer. Een dankbaar gespreksonderwerp, want hoe wisselend kan het zijn! Warme zomers en koude winters, koele zomers en boterzachte winters, onweer, storm en regen, hagel en sneeuw, droge en kletsnatte tijden; een groot deel van alle mogelijke weerbeelden op de hele planeet kan in Nederland optreden. Voor de geïnteresseerde meteoroloog kan Nederland gezien worden als een soort luilekkerland omdat wij bereikbaar zijn voor allerlei soorten luchtsoorten met al hun verschillende kenmerken.
Fysische geografie
Nederland maakt deel uit van de noordwest-Europese laagvlakte die zich uitstrekt vanuit Vlaanderen over ons land naar het oosten toe, over het noorden van Duitsland, Polen en de Baltische staten. Het laagste punt in Nederland (-6 m NAP) ligt in de Alexanderpolder nabij Rotterdam. Naar het zuidoosten toe komt het landschap geleidelijk hoger te liggen. Enigszins heuvelachtig is het in de regio Arnhem / Nijmegen en echt heuvelachtig is het zuiden van Limburg, in feite het voorland van de Belgische Ardennen.
Het hoogste punt in Nederland is de Vaalserberg (+321 m NAP) gelegen in het uiterste zuidoosten van Limburg.
Klimaat
Nederland ligt op een plek en breedtegraad waar niet straling, maar stroming (luchtsoorten) de regie voeren. Het dagelijkse weer is dan ook vooral afhankelijk van de luchtsoorten en de fronten die de verschillende luchtsoorten scheiden. Directe forcering door de zon speelt een veel kleinere rol. Ons land ligt binnen het bereik van veel verschillende luchtsoorten, waardoor ons weer zijn typische wisselvallige karakter verkrijgt. Het meest voorkomend in Nederland is lucht vanuit het westen, vanaf de Atlantische Oceaan. Deze zogeheten maritiem polaire lucht (mPL) is in de zomer vochtig en koud en in de winter juist vochtig en gematigd warm. Bij een stormachtige noord- tot noordwestenwind zien we een andere luchtsoort binnenlopen, de maritiem arctische lucht (mAL). Deze lucht geeft een ander weerbeeld te zien; de bekende gure buien. Uit Rusland en Siberië wordt zomers warme en droge continentale polaire lucht (cPL) aangevoerd. In de winter is deze juist koud en droog. Warme maritiem tropische lucht (mTL) afkomstig uit het Azorengebied zorgt in de winter veel voor mist en in de zomer voor onweer. Continentaal tropische lucht (cTL) uit het zuidoosten is warm en droog en bezorgt ons zeer warme perioden in de zomers. Alleen equitoriale lucht (Eql) is normaal gesproken niet in staat ons te bereiken, tenzij in zeer uitzonderlijke gevallen zoals extratropische storingen.
In Europees Nederland heerst volgens de klimaatindeling van Köppen een zogenaamd Cf-klimaat, een gematigd zeeklimaat met milde winters en koele zomers. Neerslag valt er in alle jaargetijden. Daarbinnen is onderscheid te maken in mesoklimaten (waarbij de verschillen veroorzaakt worden door de afstand tot het water, het reliëf en de grondsoort). Binnen een mesoklimaat kunnen lokale klimaten voorkomen, zoals een stadsklimaat, een bosklimaat of op nog kleinere schaal microklimaten.
Langjarige gemiddelden en extremen, tijdvak 1981 - 2010 (De Bilt)
Temperatuur
Ons klimaat draagt de naam zeeklimaat en dat is niet voor niks. Ons klimaat wordt sterk beïnvloed door de Noordzee die het gehele jaar de temperatuur matigt, waarbij zowel de dagelijkse als jaarlijkse temperatuurschommelingen toenemen richting het oosten. In het noorden is de temperatuur gemiddeld over het gehele jaar wat lager dan in het zuiden. De kustprovincies in het zuidwesten, westen en noordwesten hebben in de herfst- en wintermaanden doorgaans zachter weer dan het oosten en noordoosten. In de zomer zijn het oosten van Brabant en uiterste noorden van Limburg gemiddeld de warmste plekken. In de winter vinden we de koudste plekken in het (noord)oostelijk gedeelte van het land.
Het aantal warme, zomerse en tropische dagen verschilt sterk van jaar tot jaar. Vanuit het westen naar het oosten gezien varieert het aantal warme dagen (Tmax > 20°C) 45 – 95; het aantal zomerse dagen (Tmax > 25°C) 8 tot 35 en het aantal tropische dagen (Tmax > 30°C) 1 tot 6. De warmste maand van de zomer is juli. De hoogst ooit waargenomen temperatuur is 38,6°C op 23 augustus 1944 te Warnsveld.
In de winter verschilt het aantal vorst-, ijs- en zeer koude dagen dagen sterk. Weer vanuit het westen naar het oosten gezien varieert het aantal vorstdagen (Tmin < 0°C) 40 – 65; het aantal ijsdagen (Tmax < 0°C) 6 – 12 en het aantal zeer koude dagen (Tmin < -10°C) 1 – 3. De gemiddeld koudste maand is op de meeste plaatsen januari. De laagst waargenomen temperatuur is -27,4°C te Winterswijk op 27 januari 1942.
De gemiddelde duur van het groeiseizoen in De Bilt bedraagt 270 dagen. Hoewel er de laatste jaren een stijging van de gemiddelde temperatuur is waar te nemen, is door de grote natuurlijke fluctuaties in de temperatuur nog niet met stellige zekerheid te zeggen of dit het gevolg is van een versterkt broeikaseffect.
Neerslag
Het binnenland is in de zomerperiode het natst. Dat komt door buienvorming boven het warmere landschap. De meeste neerslag valt op de Veluwe, Drenthe, in het zuiden van Limburg (Vaalserberg) en in de buurt van de grote steden Amsterdam en Rotterdam. Dit komt door de verschillen in het reliëf en stadseffecten. Het gemiddeld droogste gebied van Nederland beslaat het noordelijk deel van Limburg met ongeveer 700 mm aan neerslag per jaar. Aan de kust valt de meeste neerslag in het najaar, vaak in de vorm van zware buien. Oorzaak is de aanwezigheid van het relatief warme Noordzeewater.
Neerslag valt in Nederland in zowel vloeibare als vaste vorm. Sneeuw valt er vrijwel elke winter in de periode november tot en met februari. In het vroege voorjaar (maart/april) worden ook regelmatig sneeuwdagen waargenomen. De vroegste datum waarop ooit sneeuw werd waargenomen was op 13 oktober 1975 en de laatste datum viel op 17 mei 1935. Per jaar valt er gemiddeld op ongeveer 26 dagen sneeuw. De meeste sneeuwdagen telt het oosten van ons land (31), de minste het zuidwesten (20).
Hagel kan in alle seizoenen vallen, maar het karakter ervan verschilt sterk naargelang het type bui en het seizoen. In de winterperiode van het jaar hagelt het dikwijls uit buien die ontstaan boven het relatief warme Noordzeewater in maritiem polaire (mPL) of maritiem arctische lucht (mAL), afkomstig uit noordwestelijke tot noordelijke richting. In het zomerseizoen valt hagel echter voornamelijk tijdens stevige onweersbuien die uit iedere richting kunnen komen. Winterhagel is slechts een ongemak voor de fietser of de weggebruiker, maar zomerhagel kan een formaat van een golfbal aannemen en verwoestend zijn.
Ondanks het imago van Nederland regenland, regent het gemiddeld slechts 7% van de tijd. In de zomer is er vooral op grasland een verdampingsoverschot, maar gemiddeld is er jaarlijks een neerslagoverschot, die het grootst is op de Veluwe. Het maandelijks neerslagrecord staat op naam van Maasland (325,2 mm in augustus 2004).
Gemiddelde jaarlijkse neerslag in Nederland
Zon
Met jaarlijks ongeveer 1650 zonuren geniet de gehele westkust inclusief de Waddeneilanden van de meeste zonuren, terwijl de Achterhoek met circa 1500 uur de minste zonneschijn heeft. De zonnigste maand is mei en de maand december telt de minste uren zon. Het verschil in daglengte speelt hierbij een belangrijke rol. De hoeveelheid globale straling bepaalt ook de hoeveelheid licht die we ervaren: op een donkere winterdag veel minder dan op een heldere dag. De donkerste dag ooit viel op 25 november 2005, toen wind, regen en hevige sneeuwval in grote delen van Nederland een chaos veroorzaakten. Die dag werd in de Bilt maar 7J/cm² globale straling gemeten. Interessant contrast was dat het op diezelfde dag in het noorden van het land de hele dag gewoon zonnig was!
De maximale zonshoogte bedraagt ongeveer 61,5° en wordt bereikt op 20/21 juni en de laagste zonnestand 14,5 ° op 21/22 december. Bij aanvang van de lente of de herfst wanneer de zon loodrecht boven de evenaar staat bedraagt de zonshoogte 38° en zijn dag en nacht even lang.
Caribisch Nederland
Op de eilanden Saba en Sint Eustatius heerst een tropisch regenwoudklimaat.
De neerslaghoeveelheid komt uit op ongeveer 1000 mm per jaar en de gemiddelde jaartemperatuur op ongeveer 27°C.
Op Bonaire heerst een tropisch savanneklimaat, de neerslaghoeveelheid is daar minden vergeleken met Saba en Sint Eustatius en bedraagt ongeveer 600 mm per jaar, al kan die per jaar sterk verschillen. De gemiddelde jaartemperatuur ligt rond de 27°C. De regentijd valt in de maanden november en december.
De hoogst ooit gemeten temperaturen (°C) in Caraibisch Nederland liggen zelfs lager (!) dan in ons land, maar aan de laagste minima kunnen wij niet tippen:
Weerlinks: