Winterse buien
De Noordzee is belangrijk
Nederland ligt aan de westrand van het continent en omdat ons weer vaak uit het westen komt, hebben we vaak te maken met luchtstromingen van de Atlantische Oceaan en de Noordzee. De temperatuur van dit zeewater varieert niet zo veel gedurende het jaar, de gemiddelde temperatuur van de Noordzee is op zijn warmst, rond 17 graden, aan het eind van de zomer en op zijn koudst, rond 6 graden, aan het eind van de winter. Wanneer nu in het koude halfjaar koude luchtstromen, afkomstig uit het Noordpoolgebied over dit relatief warme water strijken, wordt de lucht onderin de atmosfeer sterk opgewarmd door het water. De lucht wordt dan onstabiel en er ontstaan gemakkelijk buien. Een eigenschap van deze lucht is dat ze vooral hogerop in de atmosfeer erg koud kan zijn. Op 5 km hoogte makkelijk tussen -30 en -40 graden.
Soorten neerslag tijdens winterse buien
Tijdens dit soort buien valt er vaak een mengsel van allerlei soorten neerslag. Regen, hagel en vaak ook sneeuw. Wanneer de lucht koud genoeg is, valt er alleen hagel en sneeuw. Daarvoor moet het op circa 1500 m hoogte minimaal -8 a -10 graden zijn. We spreken van winterse buien wanneer korrelsneeuw, korrelhagel of sneeuw deel uitmaken van de neerslag. In het voorjaar spreken we van maartse buien, de Duitsers kennen de benaming “Aprilwetter” en de Belgen spreken dan van “Voorjaarsbuien”
Korrelsneeuw
Doordat er in de buien heftige luchtbewegingen voorkomen komen zeer kleine waterdruppels en sneeuwvlokken met elkaar in aanraking. Ze vriezen dan samen tot witte zachte bolletjes die we korrelsneeuw noemen. Wanneer er meer water mee bevriest worden de korrels harder, ze springen op wanneer ze de grond raken en vallen niet uit elkaar. Dit noemen we korrelhagel. Sneeuw en regen spreken voor zich. We kennen ook nog “gewone” hagel, deze komt echter juist in het zomerhalfjaarvoor tijdens hevige onweersbuien. Deze hagel bevat in tegenstelling tot korrelhagel ook laagjes doorzichtig ijs.
Sterk wisselend weerbeeld
Winterse buien geven een sterk wisselend weerbeeld te zien. De koude polaire lucht is uitermate helder en tussen de buien door kan de zon fel schijnen. Wanneer je dan vrij uitzicht hebt kun je indrukwekkende buienwolken (CB wolken) zien. Een volgende bui kondigt zich vaak aan door een snel opkomende grijze muur van sneeuw en hagel en een paar stevige windvlagen. Vervolgens zit je voor even in een woeste sneeuw- en hageljacht. De temperatuur zakt het nulpunt of iets daarboven. Geleidelijk wordt het rustiger, er valt dan meestal alleen nog sneeuw of regen en wordt de achterkant van de bui zichtbaar. Wanneer het hard genoeg hagelt of sneeuwt wordt de wereld in enkele ogenblikken wit. Vaak verdwijnen sneeuw en hagel weer snel, tussen de buien loopt de temperatuur weer op naar enkele graden boven nul. In de nacht is de kans dat het blijft liggen groter, in de opklaringen tussen de buien door vriest het dan vaak.
Wanneer en bij welke weerssituaties komen winterse buien voor?
- In Nederland in de periode oktober tot en met juni. -
- In het voor- en naseizoen is het “winterse” karakter beperkt tot korrelhagel.
- Langs de kust wordt de eerste sneeuw van het winterseizoen meestal waargenomen tijdens winterse buien.
- In het de periode oktober tot en met januari komen de meeste buien in de kustgebieden voor. Het koude land zorgt ervoor dat ze uitdoven.
- Soms is de lucht zo koud dat de sneeuwbuien diep het binnenland indrijven.
- Vanaf februari warmt het land al weer zo sterk op dat ze ook dieper het land binnendrijven, vanaf april is de activiteit landinwaarts meestal groter dan aan de kust.
- Bij koude luchtstromingen uit west tot noord, er ligt dan een lagedrukgebied boven de Noordzee, midden-Europa of Scandinavie.
- Soms ook bij zuidwestelijke of oostelijke stromingen: Er ligt dan een lagedrukgebied gevuld met koude lucht in de hogere luchtlagen boven de Noordzee, Noord-Duitsland of Denemarken.
- Een naderend hogedrukgebied onderdrukt de buiigheid.
- Wanneer het lagedrukgebied wordt gevolgd door een volgend lagedrukgebied wordt het (tijdelijk) zachter. Er valt dan enige tijd regen of sneeuw die meestal overgaat in regen.
Bijzonderheden.
- Het is vaak moeilijk om korrelsneeuw en korrelhagel van elkaar te onderscheiden.
- In het najaar en de winter gaan winterse buien in de kustgebieden vaak gepaard met onweer.
- In het voorjaar is dit juist in het binnenland het geval, maar het komt minder vaak voor.
- Winterse buien zorgen in de nacht en vroege ochtend voor gevaarlijke gladheid: Ze zijn scherp begrensd, dus de gladheid is plaatselijk; het smeltwater van de eerste bui spoelt het strooizout van de wegen en tussen de buien door bevriest de gevallen sneeuw en hagel tot een spiegelgladde ijslaag.
- Aan de kust is het ook s’nachts vaak nog te warm voor een langdurig sneeuwdek.
- Wanneer het echter koud genoeg is, kan juist aan de kust veel sneeuw vallen.
- In de Ardennen blijft de sneeuw in maart en april vaker liggen: Door de hoogte is het daar kouder.
Relevante links:
Zeewatertemperaturen
Auteur: Adrie Huiskamp