Hagel

Hagel is een schadelijke neerslagvorm. Het zijn ijsdeeltjes, soms met scherpe punten, die uit een bui omlaag vallen. Hagel veroorzaakt schade aan gewas en voorwerpen. Voor bedrijven is het mogelijk zich tegen de schade te verzekeren.

Winterse en zomerse hagel

In alle jaargetijden komt hagel voor. In de winter vooral aan de kust, zomers meer landinwaarts.

De kustbuien geven vaak grote hoeveelheden kleine hagelstenen. Buien vanuit zee droppen de eerste kilometers landinwaarts hun lading. Ze zijn ontstaan boven het warme zeewater en komen in het binnenland minder vaak voor.

In de zomer is de situatie omgekeerd. Dan komt hagel minder vaak voor aan de kust en juist eerder in het binnenland. De zomerse buien zijn in staat grotere hagelstenen te produceren. Dit komt omdat in de zomer de wolken een grotere hoogte bereiken. Hoe groter de hagelstenen uit de bui, des te minder stenen tegelijkertijd vallen.

Het ontstaan van hagel
Hagel ontstaat alleen in een onweerswolk (de Cumulonimbus of aambeeldwolk). Deze wolk is verantwoordelijk voor alle zware weertypes die we kennen. Een Cumulonimbus is in staat verticaal flink te groeien. Bij voldoende hoogte produceert de wolk onweer, wolkbreuken, tornado's, windstoten en hagel.

• De bui begint met regen
  In eerste instantie gaat een buienwolk regen produceren.Dit gebeurt op de gewone manier. Sneeuwkristallen worden sneeuwvlokken en smelten in de wolk. De waterdruppels vallen omlaag. Wanneer de wolk volwassen wordt, ontstaan stijgwinden.
• Stijgwind voert regen naar grote hoogte
  Deze voeren een deel van de vallende regendruppels mee omhoog. De regendruppels komen in het koudere gedeelte van de wolk en raken onderkoelt. Meestal ligt deze grens op 6 kilometer hoogte. Op de top van de wolk bij de ijskap is het vaak kouder dan -20 graden. Wanneer de ijs- en sneeuwkristallen ook door een sterke stijgwind omhoog worden getransporteerd, komen ze in aanraking met de onderkoelde druppels.
• Deze botsingen veroorzaakt een ijsblokje.
  Hagelstenen worden heen en weer door de wolk geslingerd.Het ijsblokje valt omlaag en gaat naar de grond als een hagelsteentje of wordt opnieuw opgetild naar de top van de wolk. Dit optillen en dalen gaat net zolang door, totdat de steen zo zwaar is geworden dat hij definitief omlaag valt.

Soms duurt dit nogal. Een stijgwind kan een snelheid hebben tot 240 kilometer per uur. Dan ontstaan zeer grote hagelstenen.
Een hagelsteen bestaat uit verschillende laagjes. Het aantal laagjes geeft aan hoe vaak de hagelsteen in de wolk heen en weer is geslingerd.

De grootte en vorm van hagel
Hagel heeft verschillende vormen. Soms zijn het kogeltjes, vaker zijn het driehoekige of kegelvormige steentjes.

De vorm is het resultaat van smelten en botsen op de lange weg die de hagelsteen heeft afgelegd. Grote hagelstenen gaan merkwaardige vormen krijgen. Zo zijn de brokken met punten bekend, maar ook vallen ronde ballen. Soms vallen hagelstenen in de vorm van een donut.

Hagelstenen vanaf één centimeter grootte veroorzaakt schade aan fruit. Een hagelbui is voldoende om de oogst van een fruitteler grotendeels te vernielen.
Hagelstenen boven de drie centimeter zijn een stuk zeldzamer. Het geeft een hoop kabaal, maar veel extra schade is er nog niet. Enkele planten vertonen bladschade.
Hagelstenen met een doorsnede groter dan vijf centimeter zijn altijd schadelijk. Kleine dieren als hazen en konijnen worden gedood en auto's beschadigd.

Hoe groter de stenen, des te groter de snelheid van de hagelsteen. Grotere stenen hebben een snelheid van 100 tot 200 kilometer per uur.

Hagel komt voor bij jonge buien of bij jonge cellen in buiencomplexen. Grote hagelstenen komen voor van mei tot en met augustus. Ze vallen alleen overdag in samenhang met een buiencluster of een koufront.
In de tropen komt hagel minder voor. Op de Noord- en Zuidpool komt geen hagel voor.


Hagelfeiten.
De grootste hagelsteen die in de wereld viel had een doorsnede van 17,8 centimeter. De hagelsteen viel op 22 juni 2003 in Aurora (Nebraska). De steen kwam met een snelheid van 160 kilometer per uur neer.

De zwaarste hagelsteen viel op 3 september 1970 in Coffeyville (Kansas) en woog 757 gram. Het ijsblok wordt bewaard in een vriezer in Boulder en staat vermeld in het Guinness Book of World Records. Van de hagelsteen is een plastic replica gemaakt, zodat iedereen het kan zien.

Ook een grote hagelsteen viel in Potter (Nebraska) op 6 juli 1928 en was 13,7 centimeter.
Ooggetuigen zeiden dat tussen de individuele hagelstenen 3 tot 4.5 meter ruimte zat.
In juli 1990 werd Denver (Colorado) door zware hagel getroffen. Hier was voor $625 miljoen recordschade.

Relevante links:
Onweerscomplexen
Recordlijst hagelstenen