Groene flits

De groene flits is het verschijnsel dat het laatste stukje zon groen kleurt, wanneer de zon tijdens zonsondergang achter de horizon zakt. Er bestaan verschillende variaties hiervan. Ten eerste is er de groene flits zelf, wat een soort groenige vlam is boven de zon, net wanneer de zon onder gaat. Dan is er de groene rand aan de zon, een zeer dunne groenkleuring van de bovenrand van de zon. Tenslotte is er het groene segment, wat een groene afsnoering is van de bovenrand van de zonneschijf.

Ontstaanswijze

De groene flits ontstaat door het afbuigen van lichtstralen door de atmosfeer. Licht beweegt met verschillende snelheden door verschillende luchtdichtheid (sneller bij lagere dichtheid). Hierdoor buigt het licht van de zon dat horizontaal door de atmosfeer gaat, enigszins naar beneden af, zodat je de zon nog kunt zien wanneer deze in feite al onder is.

Het afbuigen is afhankelijk van de kleur van het licht. De zon zendt alle kleuren licht uit, en daarvan buigt het groen en blauw licht meer af dan het rode en gele licht. Zodoende is er een klein stukje zonneschijf, aan de bovenkant, dat enigszins groenig kleurt.

Dat is het laatste wat onder de horizon verdwijnt, zodat het laatste beetje zon groen kleurt. De verschillende variaties zijn hetzelfde effect, met dien verstande dat het groene segment en de groene rand al zichtbaar kunnen zijn wanneer de zon deels boven de horizon staat.

Waarnemen
Voor het waarnemen van de groene flits, een zeldzaam verschijnsel, moet de atmosfeer zeer schoon zijn. Tevens dient het temperatuursverloop groot te zijn (een onstabiel weertype met opklaringen is daarom goed). Er moet totaal niets aan de horizon aanwezig zijn zoals bebouwing of huizen.

Waarnemen over bijvoorbeeld de Noordzee geeft het meeste kans. Probeer niet teveel in de zon te kijken voordat deze onder is. Wanneer nog een klein stukje zonneschijf boven de horizon staat kun je met verrekijker de groene flits, het groene segment, of de groene rand proberen te zien. 

Voor het groene segment (dat herhaaldelijk kan voorkomen) is een temperatuurinversie in de atmosfeer wenselijk, zodat een smal stukje zonneschijf zich gedurende enkele seconden afsnoert alvorens te verdwijnen.

De groene flits zelf is extreem zeldzaam, zeker hier in Nederland, en duurt maar een fractie van een seconde. Overigens zijn de effecten ook mogelijk bij zonsopkomst, maar het is lastig in te schatten waar precies de zon zal opkomen. NB: Pas op voor oogbeschadiging: kijk nooit in de laagstaande zon wanneer deze verblindend is!

Fotografie
Fotografie van de groene flits is een uitdaging. Je hebt een grote telelens nodig, bijvoorbeeld 1000 mm. Tevens een zwaar statief, een draadontspanner, en een verrekijker. Voor fotografie van een groen segment heb je meestal niet meer dan 1 seconde de tijd, hoewel het effect met enige ervaring van tevoren aan te zien komen is (je ziet van tevoren een afsnoering ontstaan aan de bovenste rand van de zon, zoals op de foto hiernaast).
 De camera-instelling dient ongeveer f/11 bij 1/250 sec. te zijn voor 100 ISO film, voor de groene rand en het groene segment. De groene flits is wat zwakker.

Waarneming Groene Flits
Theo Donkers, Hoorn (Terschelling), 9 juni 2005

De zonsondergang was schitterend. We stonden op het hoogste duin tussen Hoorn en Kaap Hoorn. Toen de zon nog enige 'meters' boven de horizon hing kleurde de lucht er omheen roze. Hoe dichter de zon bij de horizon kwam hoe geler hij werd en hoe blauwer de zee.

Langzaam zakte de fel glimmende koperen ploert in zee en de halve ovaal werd steeds kleiner. En toen gebeurde er ineens iets heel aparts in enkele seconden tijd. Op het moment dat het laatste stukje van de halve vol gele ovaal achter het blauw van de zee zakte, veranderde het van geel naar zacht doch helder gif groen. Heel even zag ik het halve ovaaltje intens groen zijn om vervolgens ineens te verdwijnen. Ik had nog nooit zoiets mee gemaakt en ervoer het als een magisch moment.

Relevante links:
Merkwaardige lichtverschijnselen
Fotografie van Optische Verschijnselen door Harald Edens
Animatie van een zonsondergang

Auteur: Harald Edens, met dank aan Theo Donkers