Klimaat informatie over Groenland

Inleiding
Groenland heeft een poolklimaat met regionale verschillen. De temperatuur daalt in het binnenland tot -50 graden. Föhnwinden zorgen zomers aan de kust voor temperaturen tot +20 graden. Noord-Groenland is in juni één van de zonnigste plaatsen van de hele wereld.



Geografie
Groenland is het grootste eiland ter wereld en vijftig keer zo groot als Nederland. Het is staatkundig een provincie van Denemarken. Van noord naar zuid is het 2700 kilometer en van oost naar west 1200 kilometer. Groenland behoort geografisch gezien tot het Noord-Amerikaanse continent en heeft een landschap dat 3,7 miljard jaar oud is.

Langs de kust bevinden zich steile bergen die uit zee oprijzen. De Gunnbjørns is de hoogste berg met een top van 3700 meter. De kust heeft ook veel fjorden en de diepste fjord is driehonderd kilometer. Groenland heeft daardoor een kustlijn van 40.000 kilometer, die net zo lang is als de evenaar.

IJsvlakte
84 procent van Groenland is bedekt met landijs van gemiddeld 1600 meter dik. In het midden is de dikte zelfs 3000 meter. Door het gewicht van het ijs is de bodem van het binnenland op sommige plaatsen gezakt tot 360 meter onder zeeniveau.

Het landijs is verdeeld in een noord- en zuidkap. Het binnenste ijs heet firnijs. Dit is ontstaan door het smelten en opvriezen van sneeuw.

Het ijs daalt langzaam naar de kusten af. Aan de rand van het landijs zijn gletsjertongen die in de zee afdalen. Dit gebeurt met een wisselende snelheid die afhangt van de temperatuur, de ondergrond en de druk van het firnijs. De snelste gletsjer schuift over een breedte van acht kilometer met een snelheid van dertig centimeter per dag de zee in. De gletsjers zijn de makers van de fjorden. Door het eeuwenlang bewegingen van het ijs zijn de fjorden uitgesleten in de rotsen.

De gletsjers aan de kust zijn ook de ijsbergenfabrieken van het noordelijk halfrond. Voordat de ijsbergen zijn ontdooid in warme wateren, steekt het topje van de ijsberg soms honderd meter boven zee uit. Ruim 10 procent van de ijsberg is slechts zichtbaar en 90 procent zit onder water.

Het toendragebied in het noorden en de eerste 150 kilometer langs de kust in het zuiden is grotendeels ijsvrij. Aan de westkust is de bewoonbare strook land 40-150 km breed, aan de oostkust 15-30 km.

Inwoners
Het land telt 56.000 inwoners. De grootste stad is de hoofdstad Nuuk met 10.000 inwoners. De rest woont in het zuidelijk deel van de westkust. Tien procent van de bevolking woont elders. In Groenland wonen Groenlanders (een vermenging van Eskimo's en Denen) en de in minderheid zijnde oorspronkelijke Eskimo's.

Naast de hoofdstad Nuuk heeft Groenland plaatsen met namen waarvan Ittoqqortoormiit, Kangerluarsoruseq en Uummannaq de meest onuitspreekbare zijn.

Op het drijfijs en langs de fjordenrijke noordoostkust komen ijsberen voor. IJsberen houden niet van temperaturen boven het vriespunt en vermijden de 'warme' kuststrook. Het land heeft veel muggen en een rijk zeeleven. In de oceaan en zee rond Groenland leven ongeveer honderd soorten zeevissen en talrijke weekdieren en stekelhuidigen.

Klimaat
Het klimaat van Groenland staat onder invloed van ijs en zee. Het binnenland is door de ijskap zeer koud, de kust is door de invloed van de zee zacht. Zelf de noordelijke kust heeft minder ijs dan het binnenland in het zuiden. Het weer in de zuidelijke kustgebieden heeft een wisselwerking van luchtsoorten: polaire lucht van de ijskap en subtropische vanaf de oceaan wisselen elkaar af.

De zomer
Langs de westkust loopt de Westgroenlandse Golfstroom. Deze afsplitsing van de grote warme golfstroom in de Atlantische Oceaan zorgt ervoor, dat de temperatuur 's zomers gemiddeld rond de twaalf en 's nachts rond de vier graden ligt. In de zon en met een föhnwind loopt de temperatuur op tot boven de 20°C.

Tijdens een passage van een krachtige depressie kan de wind flink aantrekken en warme lucht uit het zuiden aanvoeren. Zomers loopt de temperatuur dan behoorlijk op. De plaats Angmagssalik aan de oostkust beleefde in juni 1942 de hoogste temperatuur van Groenland. Het werd toen 25,3 graden. De hoogste temperaturen aan de noordkust liggen rond de 20 graden. Kangerlussaq aan de zuidwestkust mat op 27 juli 1990 een recordtemperatuur van 23,9 graden.

Als de depressie voorbij is draait de wind naar het noordwesten. De wind die dan opsteekt heet Pittarak. Zomers is het in het binnenland gemiddeld niet warmer dan -11°C.

De aanwezigheid van de Atlantische Oceaan geeft ook veel neerslag. In de zomer is de zuidelijke kust het natste gebied. Hier valt jaarlijks 2500 millimeter. (Prins Christian Sund is goed voor jaarlijks 2568 millimeter). In Thule (noordwesten) is dat 124 millimeter en in Danmarkshavn (noordoosten) 139 millimeter. In heel Groenland kan de neerslag het hele jaar door in de vorm van sneeuw vallen. Zomersneeuw ten zuiden van de poolcirkel komt weinig voor.

In het noorden schijnt de zon in juni vaker dan elders in de wereld. De middernachtzon is aanwezig en ook in zuidelijker delen van Groenland wordt het rond 21 juni niet echt donker. In Nord (uiterste noordoosten) schijnt de zon in mei 360 uur en in juni 349 uur.

Het zeewater in het zuiden van Groenland loopt zomers op tot +6 graden.

De winter
In de winter kent Groenland veel temperatuurverschillen. In het noorden en binnenland daalt deze tot -50°C. Aan de kust zijn de temperaturen iets hoger. In het noorden in januari aan zee is het rond de -36 graden en in het zuiden rond de -6 graden. Het zeewater in het zuiden is dan gedaald tot -2 graden.

Aan de zuidkust kan de temperatuur in de winter onder invloed van depressie behoorlijk oplopen. Zo steeg half februari 2005 de temperatuur tot 16 graden. Het warme weer trof toen ook de toeristenindustrie, want alle tochten met hondensledes werden vanwege dooiweer afgelast.

Op 9 januari 1954 werd met een waarde van -66 graden de laagste temperatuur gemeten. De lage temperaturen in het noorden worden ook veroorzaakt door de poolnacht. In december schijnt de zon in heel Groenland niet. In januari schijnt deze in Nuuk alweer 31 uur. De plaats Angmagssalik, op gelijke hoogte aan de oostkust, heeft in januari door de vele bewolking nog maar één uur zon per maand.

De luchtvochtigheid in het binnenland van Groenland is meestal erg laag. Vooral in het noordoosten van Groenland is het zo droog als in een woestijn. Daardoor voelen de lage temperaturen anders aan dan op andere koude plaatsen op de wereld, zoals IJsland en de Far Oer-eilanden. Langs de kust is de vochtigheidsgraad hoger. In de winter kan het in het zuiden dagenlang mistig en regenachtig zijn.

Bewoning tussen 985 en 1410
Vanaf het jaar 985 tot in de twaalfde eeuw vestigden zich 300 à 400 kolonisten (Vikingen) in twee nederzettingen aan de westkust van Groenland. Dit was mogelijk dankzij het gunstige klimaat in die jaren. Deze periode staat bekend als het middeleeuwse klimaatoptimum. In Europa kwamen toen temperaturen voor die vergelijkbaar zijn met vandaag.

Aan het begin van de twaalfde eeuw waren er meer dan driehonderd boerderijen met ongeveer vijfduizend mensen. De kolonisten hadden vee en joegen op wild.

In de veertiende eeuw werd het op Groenland plotseling kouder. Er waren vreselijke koude natte zomers en er staken meer stormen op. Het pakijs rond Groenland sloot de vaarroute naar IJsland af, waardoor jarenlang geen aanvoer mogelijk was. Na 1410 stierven de nederzettingen uit.

Weerlinks:
Het klimaat van Noord-Canada
Het klimaat van de Verenigde Staten
Het klimaat van IJsland
Het klimaat van Spitsbergen

Foto's: Evert Wesker