Klimaat informatie over de Puy-de-Dôme

Sommige locaties van weerstations zijn bijzonder. Zowel om geografische, historische of meteorologische reden vallen ze op.

Het weerstation van Puy-de-Dôme is gebouwd bovenop een vulkaan die steil oprijst. De berg werd door Blaise Pascal in 1648 gebruikt voor experimenten met zijn barometer. Deze experimenten betekenden een omwenteling in de astronomie en de natuurkunde van dat moment. Immers Pascal bewees dat de luchtdruk daalde met de hoogte en dat de ruimte vacuüm was.

De deskundigen uit die tijd zoals filosoof René Descartes verklaarden hem voor gek. "Blaise Pascal heeft zelf een vacuüm in zijn hoofd", zei Descartes. Maar het Franse genie zette door en de proeven op de Puy-de-Dôme bewezen zijn gelijk. Tegenwoordig drukken we luchtdruk uit in zijn naam.

Puy-de-Dôme
In het midden van Frankrijk, vlakbij Clermont-Ferrand, ligt een vulkanisch gebied. Maar liefst tachtig kraters sieren het landschap en vormen de noord-zuid bergketen van de Puys. De Puy-de-Dôme steekt met 1465 meter boven alle kraters uit.

De Puy-de-Dôme is een vulkaan van het Pelée-type. Dit type vulkaan ontleent zijn naam aan de beroemde berg Pelée in Martinique en is berucht vanwege hevige catastrofale erupties waarbij pyroclastische stromen met temperaturen tot 850 graden vrijkwamen. De berg is enorm steil en via een tolweg is de top bereikbaar.

Het gebergte van de Puys is negenduizend jaar geleden ontstaan en was drieduizend jaar vulkanisch actief. De Puy-de-Dôme is als een van de laatste vulkanen ontstaan. Na een actieve periode, barstte in het jaar 5760 voor Christus de vulkaan voor het laatst uit. Tegenwoordig is er geen vulkanische activiteit meer, maar zijn er af en toe zwakke aardbevingen.

De top van de vulkaan
Vanaf de Puy-de-Dôme is het uitzicht bij helder weer fantastisch. Op de voorgrond is een maanlandschap met kraters zichtbaar en in oostelijke richting is bij helder weer op 320 kilometer afstand de Mont Blanc te zien.

Naast een militair gebouw met diverse telecommunicatie-voorzieningen is aan de zuidkant van de top sinds 1875 een weerstation gevestigd. Hier worden meteorologische waarnemingen verricht en de luchtkwaliteit gemeten. Ook worden verschillende wetenschappelijke programma's uitgevoerd. Het station wordt beheerd door de Université Blaise Pascal uit Clermont-Ferrand.

De actuele weerregistraties van het weerstation Puy-de-Dôme en het weerstation Les Cézeaux op 394 meter hoogte zijn op Internet terug te vinden. Les Cézeaux ligt ten zuiden van Clermont-Ferrand.

Het weer op de top.
Wanneer de lucht niet is verzadigd met vocht daalt de temperatuur per honderd meter met één graad. Hierdoor is het op de top al gauw tien graden koeler dan in het dal. Ook is het kouder doordat op de top meer wind staat.

Door de lagere temperatuur en de hogere vochtigheidsgraad vindt rond de top eerder wolkenvorming plaats. Dit is gebruikelijk in de bergen, maar bij de Puy-de-Dôme opvallender, daar de berg steil uit het landschap opstijgt. De top bevindt zich nog wel eens in de wolken: op 267 dagen is het mistig. Wolkenvorming heeft regelmatig regen tot gevolg en dat valt op 184 dagen in het jaar. Terwijl in de lagere delen zo'n 500 millimeter neerslag per jaar valt, wordt op de top 1600 millimeter gemeten.

Het vriest op de top zo'n 153 dagen per jaar en op 139 dagen is er een sneeuwdek aanwezig. Extreme vorst komt niet vaak voor. Hetzelfde geldt voor hitte. Een zomerse dag met een temperatuur van 25 graden komt gemiddeld 1,2 keer per jaar voor. Toch toen in augustus 2003 in Clermont-Ferrand regelmatig een temperatuur van tegen de 40 graden werd bereikt, steeg de temperatuur op de top tot boven de 30 graden.

De luchtdruk op de top schommelt tussen de 830 en 880 hPa (hectoPascal). In het dalstation is deze zo'n 970 hPa. De luchtdrukafname met de hoogte is gemiddeld 1 hPa per 8 meter. In de zomer van 2003 was op de top een tentoonstelling ingericht, waar de originele barometer was te zien die tot 1980 door Meteo France werd gebruikt. De barometer wees 870 hPa aan.

Tegenwoordig is het weerstation geautomatiseerd en vinden de waarnemingen elektronisch plaats. Honderden toeristen passeren per dag zomers het gebouwtje waar de meteorologische waarnemingen worden verricht. Daarbij lopen ze onder de meteorologische apparatuur door.

Blaise Pascal (1623-1662)
De Puy-de-Dôme speelde een historische rol bij het begrijpen van de luchtdruk en een omwenteling in de astronomie. Niet toevallig, want de Franse genie en wonderkind Blaise Pascal werd aan de voet van de berg in Clermont geboren.

Pascal bouwde voort op het werk van de Italiaan Evangelista Torricelli. Die vond in 1644 de waterbarometer uit en joeg met zijn tien meter hoge apparaat de buren de stuipen op het lijf. Kort erna kwam Torricelli met een kwikbarometer aanzetten, die een stuk kleiner was.

In de jaren erna experimenteerde Blaise Pascal in Rouen er lustig op los met het apparaat. Pascal bedacht dat met het stijgen van de hoogte de luchtdruk zou afnemen en testte dit uit door in Parijs met een barometer op de Saint-Jacob toren te gaan staan. Hij was voorstander van proefondervindelijk onderzoek. Dit in tegenstelling tot de grote denkers in die tijd zoals René Descartes.

Op 19 september 1648 beklom zijn zwager Périer de Puy-de-Dôme om de luchtdrukgedachtes verder te testen. Blaise Pascal had vanaf 1641 chronische pijnen en kon onmogelijk de berg zelf beklimmen. Pascal en zijn zwager toonden proefondervindelijk aan dat de luchtdruk op verschillende hoogten verschilt en beredeneerden dat het heelal een vacuüm is. Hun bevindingen werden beschreven in "Récit de la grande expérience de l'équilibre des liqueurs".

Door de meting berekende Blaise Pascal vrij nauwkeurig het gewicht van de totale atmosfeer. Pascal overzag zelf de gevolgen van deze onontkomelijke conclusie niet, maar in feite betekende dit een omwenteling in de astronomie. Hij veegde op zijn 25e één van de grote vergissingen van de oude fysica van tafel. Met dank aan de Puy-de-Dôme.

Weerlinks:
Het klimaat van Frankrijk